دکتۆر ئەیمەن عوبەید، کلینیکی تایبەت بە منداڵان
خۆشەویستی بۆ منداڵەکانمان بە شێوازی جیاواز مانیفێست دەکات ئایا ئەو کاتە بێت کە لەگەڵ ئەواندا بەسەر دەبەین، ئەو پاڵپشتیەی کە دەیدەین، یان لە ڕێگەی ئەو یاری و جلانەی کە بۆیان دەکڕین. ئەو لایەنەی کە زۆرترینی خۆشەویستیە پیشان دەدات زۆربەی کات خواردنی ئەوانە ، دایک و باوکان حەز دەکەن گرنگی بە ئەو شتە بدەن کە منداڵەکانیان دەبێ بیخۆن. تەنانەت کاتێک ئەوان دەیکەن، هاوسەنگی راستی پرۆتین و چەوری و کاربۆهیدراتەکان بە تەواوی گرنگی پێ نادرێت.
سەرەڕای ئەوەش، ئەو خواردن و شیرەی کە دەیخوات دەبێ دەوڵەمەند بێت بە چەندین مادەی خۆراکی تر و توخمە سوودبەخشەکانی وەک کانزا و ڤیتامین و بەکتریای بەسوود. زۆرێک لەمانە چاوپۆشییان لێ دەکرێت کاتێک ئەو شتانەی کە منداڵ دەیخوات بە شێوەیەکی ڕۆژانە.
سەرەڕای ئەوەش، ئەو خواردن و شیرەی کە دەیخوات دەبێ دەوڵەمەند بێت بە چەندین مادەی خۆراکی تر و توخمە سوودبەخشەکانی وەک کانزا و ڤیتامین و بەکتریای بەسوود. زۆرێک لەمانە چاوپۆشییان لێ دەکرێت کاتێک ئەو شتانەی کە منداڵ دەیخوات بە شێوەیەکی ڕۆژانە.
لە کاتێکدا زۆر هەست دەکەن کە "پاش یەک ساڵ هاوکێشەی شیر" هیچی تر نییە جگە لە بازاڕکردن، ئەوە سەلمێنراوە کە بەدەستهێنانی هاوسەنگی راستی پرۆتین بە رەتکردنەوەی شیری چەوری کەم و ئامادەکردنی بڕێکی دیاریکراو لە سەوزە بۆ پێشکەشکردنی ئاستی پێویست زینک و ئاسن و ڤیتامین دی قورسە.
کەم و کەمی خۆراک کاتێک باوە کە منداڵ لە ساواوە دەگوێزێتەوە بۆ خۆراکی خێزان. بەتایبەتی لەو ماڵانەی کە رژێمەکانی خۆراکیان پێنادرێت هاوکێشەیەکی ئامادە دەکرێت یارمەتی قەرەبووی ئەوە بدات. (1).
ئێستا، ئەگەر تۆ پرسیار دەکەیت کە بۆچی منداڵانی ئەم تەمەنە پێویستیان بە خۆراکی زیاتر هەیە، وەڵامەکە لە هێڵکاری خوارەوەیە.
وەک دەبینن، لە ماوەی چەند ساڵی یەکەمدا گەشەیەکی خێرا و گرنگ هەیە لە کێشی منداڵەکان. لە 10 بۆ 22 گرام لە هەر ڕۆژێکدا زیاد دەبێت لەگەڵ زیادبوونی کێش، گەشەیەکی بەردەوام هەیە لە قەبارە، ئەندامە ناوەکییەکان و مێشک لەسەر بنەمای قەبارەی منداڵەکان.
گرینگترین کرداری مەعریفی و بزوێنەریش لە ماوەی ئەم تەمەنەدا گەشە دەکات و بۆ ئەو ژیانەی کە لە پێشدایە دەمێنێتەوە.
منداڵەکان لە بەرزاییدا 25٪ گەشە دەکەن و 40٪ لە کێشیان بەدەست دەهێنن لە ماوەی ئەم ماوە کورتەی ژیانیاندا.
گرینگی ناوەڕۆکە خۆراکیەکان لە خواردن بە گشتی، وە شیر بە تایبەتی گرنگی هەیە کاتێک پەیوەندی هەیە بە بەرزکردنەوەی خێرای گەشەکردن لەم تەمەنەدا.
با وردتر سەیری گرنگترین لایەنەکانی شیری هاوکێشە بکەین بۆ منداڵان لە دوای ساڵی یەکەمەوە.
شیری فۆرمولە ڕێژەیەکی زیاتر لە ڤیتامین D و ئاسنی تێدایە. توێژینەوەیەکی فراوان کە لە ئوسترالیا ئەنجام دراوە، دەرکەوتووە کە ئەو منداڵانەی ئەم هاوکێشەیە وەردەگرن بە شێوەیەکی بەرچاو کەمتر لە کەمخوێنی و کەمی ڤیتامین D بەراورد لەگەڵ ئەوانەی شیری مانگا دەخۆن (2).
کاتێک کە دێتە سەر گەشەسەندنی گشتی، ڤیتامین C و زینک هەردووکیان زۆر گرینگن. لەبەر ئەوەیە کە هاوکێشەی منداڵەکان دەوڵەمەندە لە هەردووکدا. (3).
توێژینەوەیەک کە لە گۆڤاری کامبریج بڵاو کراوەتەوە دەریخست کە ئەو منداڵانەی شیری فۆرمولە دەخۆن ترشی ئەلفا-لیپویک زۆر بەرزتریان هەیە لە وانەی کە شیری مانگا دەخۆنەوە(4).
زۆرێک لە توێژینەوە پەسەندکراوەکان بە بەراوردی جۆرەکانی شیر ئەوەشیان دەرخستووە کە ئاستی پرۆتین لە شیری مانگا لە ڕێژەی ڕێپێدراو بۆ منداڵان زیاترە. دەبێتە هۆی کاریگەری زۆر لەسەر گورچیلەکان
شیری هاوکێشەی منداڵ باشترین ڕێگایە بۆ یارمەتیدانی هەموو گەشەی زانستی و جەستەیی منداڵان دوای یەکەم ساڵ.
پاکانە: بێبلاک نووسەری ئەم وتارە نییە. ناوەڕۆکەکە لەنووسین و خاوەندارێتی د. ئەیمەن عوبێد
سەرچاوەکان پیشان بدە- J. Walton and A. Flynn, “Nutritional adequacy of diets containing growing up milks or unfortified cow’s milk in Irish children (aged 12–24 months),” Food & nutrition research, vol. 57, p. 21836, 2013.
- B. Sandström, Å. Cederblad and B. O. Lönnerdal, “Zinc absorption from human milk, cow’s milk, and infant formulas,” American Journal of Diseases of Children, vol. 137, p. 726–729, 1983.
- A. L. Lovell, P. S. W. Davies, R. J. Hill, T. Milne, M. Matsuyama, Y. Jiang, R. X. Chen, T. A. Wouldes, A.-L. M. Heath, C. C. Grant and others, “Compared with cow milk, a growing-up milk increases vitamin D and iron status in healthy children at 2 years of age: the Growing-Up Milk–Lite (GUMLi) randomized controlled trial,” The Journal of nutrition, vol. 148, p. 1570–1579, 2018.
- J. Ghisolfi, M. Fantino, D. Turck, G. P. de Courcy and M. Vidailhet, “Nutrient intakes of children aged 1–2 years as a function of milk consumption, cows’ milk or growing-up milk,” Public health nutrition, vol. 16, p. 524–534, 2013.