خۆراک بنچینەییە بۆ تەندروستی باش و گەشەسەندن، بە تایبەتی لە ساڵانی سەرەتای ژیان. ئەمە ڕاستیەکە کە ئەگەر منداڵان بڕێکی پێویست لە میکرۆخۆری وەک پرۆتین و چەوری و زینک و ئاسن و شتی تر نەخۆن، لەوانەیە تووشی نەخۆشی و دواکەوتنی گەشەی دەروونی و بزوێنەر بن. ئەمە لەوانەیە ببێتە هۆی کاریگەری خراپی جدی لە دوای منداڵی و تەنانەت لەوانەیە ببێتە هۆی مردن.
هەروەها گرنگە ئەو ڕاستییە لەبەرچاو بگرین کە خۆراکی باش لە سەرەتای منداڵیدا زۆر گرنگە چونکە پێچەوانە بوونەوە لە کاریگەرییە خراپەکانی بەتایبەتی دوای دوو ساڵی یەکەمی ژیان سەخت دەبێت.
.
پەیوەندی نێوان خۆراک و تەندروستی و فێربوون (زانین) زۆر بەهێزە، خۆراک یەکێکە لەو سێ هۆکارە سەرەکییەی کە کاردەکاتە سەر گەشەکردنی منداڵ، لەگەڵ جینەکان و ژینگە کە دوو فاکتەری ترن.
لە منداڵەکانی نێوان تەمەنی یەک و سێ ساڵیدا، ئێمە پێشبینی گەشەسەندن دەکەین لە چەندین ناوچەی کۆمەڵایەتی و مەعریفیدا، وەک سەرەتا هاوکاری و یاری کردن لەگەڵ منداڵانی تر و فێربوونی چۆنیەتی ژماردن و نیشاندانی هاوپێچییەکی بەهێز بۆ دایک و باوکی.
گرینگە، منداڵە گەنجەکان پێویستیان بە حەوت ئەوەندەی ترە خۆراکی (پێنج ئەوەندەی ئاسن و حەوت ئەوەندەی ڤیتامین دی و سێ ئەوەندەی ترشە چەوریەکان) لە گەورەکان بەهۆی گەشەی خێرایان، هەرچەندە گەدەیان پێنج ئەوەندە کەمترە لە پێگەیشتووان.
ژیانی زوو بە گەشە و گەشەسەندنی خێرا دیاری دەکرێت. زۆرێک لە ئەندامەکان هێشتا لە گەشەکردندان بەدرێژایی منداڵی ساوایی و منداڵیی بچووک، لەوانە گەدە، پەنکریاس، شانەی ئەنیپس، و مێشک.
بە پێی ئەوەی قەبارەی جەستە دوو ئەوەندە دەبێت و کێشی جەستە لە سێ ساڵی یەکەمی ژیاندا پێنج ئەوەندە زیاد دەکات، پێداویستی خۆراکی بەرزە بە تایبەتی بۆ ئەوەی پێویستیەکانی جەستە بەردەوام بێت.
کەمی زۆر لە خواردن لە ژیانی زوودا تێکەڵ بە گەشەی مێشک دەبێت و دەبێتە هۆی کێشەی درێژخایەنی تر لە گەشەکردن و کاری بەرگری و ناسینەوە و پەرەسەندنی بزوێنەر و ڕەفتار و ئەدای ئەکادیمی.
دوو لێکۆڵینەوە بۆیان دەرکەوت کە کەمی ئاسن لەوانەیە منداڵان زیاتر نیگەران بکات، ناخۆش بێت، لە دایکیان دابخرێت، و لایەنی کۆمەڵایەتی کەمتر بێت.
سەبارەت بە ڤیتامین D کە بۆ تەندروستی ئێسک گرنگە، توێژینەوەیەکی کلینیکی دەرکەوتووە کە پەیوەندیەکی گرنگ هەیە لە نێوان کەمی ڤیتامین D و پەرەسەندنی مێشک و کارکردنی گونجاودا، تاکەکانی ئەم کەم وکوڕییە بێ کۆمەڵایەتی بوون و بە بێ هۆ دەگریان و زەحمەتی قسەکردن و دواکەوتنەکانی گەشەسەندنیان پێشان دەدا.
دکتۆر عامر حەناقتە
پزیشکی منداڵان و تازە لە دایکبووان
- Viteri FE, Gonzalez H. Adverse Outcomes of Poor Micronutrient Status in Childhood and Adolescence. Nutrition Reviews 2002; 60(5):S77–S83
- Fewtrell M, Bronsky J, Campoy C, et al. Complementary Feeding: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2017;64(1):119-132.
- Energy- EFSA 2013; Protein- EFSA 2012, Micronutrients- Nordic Nutrition Recommendations 2012
- Guideline: Daily iron supplementation in infants and children. Geneva: World Health Organization; 2016.
- Lozoff B, Beard J, Connor J, Barbara F, Georgieff M, Schallert T. Long-Lasting Neural and Behavioral Effects of Iron Deficiency in Infancy. Nutr Rev. 2006; 64 (5 Pt 2): S34–S91
- Alles M, et al. Nutritional Challenges and Opportunities during the Weaning Period and in Young Childhood. Ann Nutr Metab. 2014; 64: 284–293.
- Arfaj LK, Alainain S, Al-Agha AE. The Benefit of Vitamin D Therapy on Psychological Aspects in Children and Adolescents in Western Saudi Arabia. J Diabetes Metab. 2017; 8 (6): 1-4.
- WHO, 2013.
